نفقه در معنای لغوی به معنای هزینه ، خرج و چیزی است که برای گذران زندگی لازم و موردنیاز است و از منظر حقوقی: انفاق به‌معنی «صرف کردن» است. در قانون مدنی نفقه فرزند مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است و تحت عنوان نفقه اقارب به آن پرداخته شده است. نفقه فرزند در اصطلاح حقوق مدنی عبارت است از صرف هزینه‌ی خوراک و پوشاک و اثاث خانه و جامه به قدر رفع حاجت و توانایی انفاق‌کننده در پرداخت آن.

نفقه فرزند بعد از طلاق بر عهده په کسی است؟

بر اساس ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی ، نفقه اولاد یا فرزندان بر عهده پدر آنها می باشد . پس از فوت پدر یا در صورتی که نتواند نفقه فرزندش را بپردازد ، نفقه فرزند در درجه دوم بر عهده اجداد پدری است ؛ با رعایت کسانی که نزدیک تر هستند . ( پدر بزرگ و هر چه بالاتر برود )

در صورتی که پدر و اجداد پدری زنده نباشند یا توانایی پرداختن نفقه به فرزند را نداشته باشند ، نفقه بر عهده مادر است . اگر مادر هم زنده نباشد یا اینکه نتواند نفقه فرزند را بپردازد ، پرداخت نفقه فرزند بر عهده پدربزرگ و مادربزرگ مادری و مادربزرگ پدری است. لازم به ذکر است که در رابطه با تکلیف پرداخت نفقه به فرزند، تفاوتی میان فرزند مشروع و نامشروع وجود نداشته و حکم قانونی فرزند زنا زاده در این مساله همانند فرزند ناشی از نکاح صحیح می باشد.

فرزندان تا چه زمانی مستحق دریافت نفقه می باشند؟

در شرع و قانون سن معینى براى نفقه فرزندان در نظر گرفته نشده و عرفاً مادام که اولاد داراى شغل و درآمد مشخص نباشند پدر نسبت به پرداخت نفقه مسئولیت دارد.

یکی از وظایف والدین این است که از فرزندان خود نگهداری کنند و قانونگذار حضانت و نگهداری از فرزند را هم حق و هم تکلیف والدین دانسته است. طبیعی است نگهداری از فرزندان مستلزم خرج کردن و هزینه کردن آنهاست.

پسران تا ۱۸ سالگی و تا زمانی که در خانه پدر خود تحصیل می کنند، حتی در صورت جدا نشدن پدر و مادر از هم می توانند دادخواست نفقه فرزند ارائه کنند؛ اما پس از ۱۸ سالگی و با اتمام تحصیل پدر دیگر وظیفه ای برای پرداخت نفقه او نخواهد داشت.

نکته جالب توجه در قانون این است که دختران تا زمان ازدواج می توانند تقاضای نفقه گذشته داشته باشند، ولی اگر دختری ازدواج کند و پس از آن طلاق بگیرد دادگاه دیگر به شکایت او برای نفقه گذشته رای مثبتی نمی دهد.

مقدار یا میزان نفقه فرزند بعد از طلاق

نفقه فرزند دختر و پسر مانند دیه یا حقوق کارمندان نبوده و براساس قانون، میزان ثابت، معین و دقیقی ندارد. به همین دلیل پس از اینکه دادخواست مبنی پر پرداخت نفقه فرزند دختر و پسر تنظیم شد و به دادگاه و یا شورای حل اختلاف ارجاع شد، کارشناس نفقه، مبلغ نفقه فرزند را در سال جاری بر اساس توانایی مالی پدر و یا شخص پرداخت کننده، نیاز فرزند، جایگاه اجتماعی، سن فرزند، عرف اجتماعی و … معین می‌کند.

بنابراین میزان نفقه فرزند مبلغ مشخصی نداشته و براساس موارد بالا و طبق نظر کارشناس تعیین می‌شود. در کارشناسی، کارشناس توانایی مالی پرداخت کننده نفقه را در نظر می‌گیرد و این بخش نقش به سزایی در تصمیم قاضی خواهد داشت.

لازم به ذکر است چنانچه پدر و مادرى از یکدیگر جدا شده و حضانت فرزندان به مادر واگذار شده باشد و پدر در صورتجلسه طلاق، منزل مسکونى اش را به مادر و فرزندان انتقال دهد پدر باز هم مکلف به پرداخت نفقه است ؛ زیرا نفقه تنها شامل مسکن نمى شود و امورى چون غذا، اساس منزل، هزینه درمان، لباس و … نیز نفقه محسوب مى شود. همچنین پرداخت نفقه تکلیف قانونى پدر است و مادر ولایتى بر فرزندان ندارد و موضوع حضانت و سرپرستى موضوعى جدا از ولایت است.

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه فرزند

مطابق با ماده‌ ۵۳ قانون حمایت خانواده : «هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه‌ زن خود را درصورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه‌ی سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند، به حبس تعزیری درجه‌ی شش محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است.» وکیل نفقه زن این یعنی در خصوص نفقه فرزند و سایر اقارب فرد باید از توانایی مالی کافی برخوردار باشد. در نتیجه چنانچه شخصی در صورت داشتن استطاعت مالی از دادن نفقه به فرزندانش خودداری نماید، به حبس تعزیری درجه ۶ معادل ۶ ماه تا ۲ سال حبس محکوم می‌شود.

تعدیل نفقه فرزند بعد از طلاق

همانطور که گفته شد پدر در پرداخت نفقه به فرزند خود الزام قانونی دارد و مکلف است در صورت داشتن توانایی مالی نفقه او را بپردازد . پدر با حکم قطعی دادگاه ملزم به پرداخت مبلغ معینی تحت عنوان نفقه به فرزندش می شود . ممکن است مدتی پس از صدور این حکم ، پدر دچار مشکلاتی شده و دیگر توانایی پرداخت این مبلغ تعیین شده توسط دادگاه را نداشته باشد.

قانون گذار به تمامی جوانب موضوع پرداخت نفقه از جانب پدر اندیشیده و راه حلی برای چنین مواقعی با عنوان تعدیل نفقه فرزند برای افراد محکوم به پرداخت نفقه در نظر گرفته است.

در نتیجه چنانچه پدری محکوم به پرداخت نفقه فرزندش شود اما به دلیل مسائلی که خارج از اراده او رخ دادند قادر به پرداخت مبلغ تعیین شده نفقه توسط دادگاه به فرزندش نباشد ، می تواند از دادگاه درخواست کند که در حکمی که به محکومیت او به پرداخت مبلغ معین به عنوان نفقه فرزند صادر کرده است تجدید نظر کرده و درخواست تعدیل در مبلغ تعیین شده را داشته باشد .

آیا نفقه معوقه فرزند قابل مطالبه است؟

نفقه فرزند که تحت عنوان نفقه اقارب از آن یاد می شود ، به آینده نظارت دارد و با نفقه زوجه متفاوت است. این بدین معنی است که اگر زوجه یا زن تمکین داشته باشد، می ‌تواند نفقه‌ گذشته را در هر زمان و طبق هر شرایطی مطالبه کند. اما اقارب تنها پس از زمانی که دادخواست را به دادگاه تقدیم کرده باشند می توانند نفقه خود را دریافت کنند. بنابراین زوجه می تواند صرفا نفقه آینده فرزند را مطالبه نماید.

مراحل مطالبه نفقه فرزند بعد از طلاق

برای مطالبه نفقه فرزند ، می بایست دادخواستی از جانب مادر و یا خود فرزند در خصوص مطالبه نفقه فرزند تنظیم و به شورای حل اختلاف و یا دادگاه خانواده تقدیم شود. در صورتی که حکمی از مراجع مزبور مبنی بر لزوم پرداخت نفقه فرزند صادر شد و پدر از پرداخت نفقه فرزند دختر یا پسر خود با داشتن توانایی مالی استنکاف نمود، می توان از وی به جرم ترک انفاق نیز شکایت کرد تا به مجازات قانونی عدم پرداخت نفقه فرزند برسد.

مدارک مورد نیاز جهت ثبت دادخواست مطالبه نفقه فرزند

به منظور ثبت دادخواست مبنی بر مطالبه نفقه فرزند بعد از طلاق ، مدارکی چون کپی برابر با اصل شده سند ازدواج و یا سند طلاق، کپی برابر با اصل شده از شناسنامه فرزند، شهادت شهود و جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری نیاز است.

نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر پس از طلاق

باسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه‌های عمومی ….

با سلام

احتراماً اینجانب همسر دائمی خوانده بودم که به موجب سند طلاق شماره… مورخ…از خوانده طلاق گرفتم.

ثمره …. سال زندگی مشترک، فرزند…. ساله‌ای به نام …است که تحت حضانت اینجانب قرار داشته و با من زندگی می‌کند.

علی‌رغم این‌که خوانده به عنوان ولی قهری فرزندم موظف به پرداخت نفقه وی می‌باشد تاکنون از پرداخت نفقه وی خودداری ورزیده است. بر این اساس مستند به ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی تعیین مقدار نفقه فرزندم و الزام خوانده به پرداخت آن مورد استدعا است.

امضاء

نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند توسط فرزند

با سلام

احتراماً به استحضار می‌رساند:

اینجانب به استناد کپی مصدق شناسنامه فرزند (دختر) خوانده می‌باشم و به تازگی در دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌ام و دارای شغلی نیز نمی‌باشم. پدر اینجانب شاغل در یکی از ارگان‌های دولتی می‌باشند و از درآمد بالایی برخوردارند اما از پرداخت نفقه اینجانب خودداری می‌کنند و بنده قادر به تأمین هزینه‌های تحصیلی و درمانی خود نیستم.

با توجه به اینکه حسب ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی پرداخت نفقه فرزند بر عهده پدر می‌باشد و ایشان از پرداخت نفقه خودداری می‌کنند، رسیدگی و صدور حکم به پرداخت نفقه از تاریخ … لغایت … به مدت … و تا زمان رسیدگی و صدور حکم و اجرای دادنامه فعلاً به میزان … ریال مستنداً به مواد ۱۹۸ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی و ۱۱۹۹ قانون مدنی به انضمام جمیع خسارات و هزینه دادرسی مورد استدعاست. برای تعیین میزان نفقه متعلقه نیز با لحاظ شئونات مربوطه به جلب نظر کارشناس نیز استناد می‌نماید.

وکیل مشهد ، وکالت و مشاوره