اولین سوالی که برای بزه دیده از افترا یا توهین مطرح می شود این است که چگونه اعاده حیثیت کنیم ؟ قانونگذار به منظور تحقق بخشیدن به حقوق از دست رفته افرادی که حیثیت خود را در نتیجۀ چنین اقدامی دچار آسیب می بینند تمهیداتی اندیشیده است ؛ بدین منظور چنانچه فردی دیگری را متهم به جرمی کند و ثابت شود که چنین جرمی رخ نداده ، طرف مقابل به دلیل هتک حیثت و برای بازگرداندن آبروی از دست رفته خود می‌تواند از فرد افترا زننده که با شکایت غیر واقعی خود موجب آبرو‌ریزی شده است ، شکایت و درخواست اعاده حیثت کند.
اعاده حیثیت در قوانین ما در دو معنا به کار رفته است: اعاده حیثیت در معنای اول ، بدین مفهوم است که زیان های مادی و معنوی ناشی از نسبت دادن ناروای اتهام به اشخاص بیگناه ، با شیوه هایی مانند اعلام عمومی در رسانه ها و پرداخت خسارت جبران شود و مقصود از اعاده حیثیت در معنای دوم ، رفع محرومیت از حقوق اجتماعی است که بر اثر ارتکاب جرم بر مجرم تحمیل شده است. وکیل اعاده حیثیت نوع دوم از اعاده ی حیثیت با پاک شدن محکومیت کیفری از سجل کیفری صورت می پذیرد.
اعاده حیثیت چیست؟
اعاده حیثیت یا ادعای شرف آن هنگام معنی می یابد که شخصی به هر نحو امور غیر واقع را به دیگری نسبت دهد به شکلی که این کار سبب پایمال شدن حقوق دیگری اعم از مادی یا معنوی شود. منسوب نمودن امور غیر واقع می تواند از طرق زیر محقق شود:
افترا:
فردی جرمی را به دیگری نسبت دهد، بدون آن که قادر به اثبات آن باشد. در افترا مهم ترین نکته دروغ بودن عمل نسبت داده شده است. افترا به دو قسمت قولی و عملی تقسیم می گردد. آنچه بیان شد افترا قولی بود. در افترای عملی از طریق فعل که بر خلاف افترای قولی یک جرم مقید است عبارت است از قرار دادن الات و ادوات جرم در لباس و جیب و کیف و دیگر اشیا متعلق به فرد که شخص در اثر این عمل دچار تعقیب می گردد.
نشر اکاذیب:
اظهار و گفتن دروغ یا نسبت دادن امری خلاف واقع چه به طور صریح چه به طور نسبی به دیگری ولی حتما باید به صورت کتبی انجام بگیرد که می تواند نشر اکاذیب در فضای مجازی را نیز شامل شود.
تهمت:
توهین از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک که مخاطب آن می بایست حتما اشخاص حقیقی باشند صورت می پذیرد. توهین می تواند به واسطه نشر اکاذیب از طریق فضای مجازی نیز محقق شود. برای توضیحات بیشتر در خصوص جرم توهین و مجازات آن کلیک کنید.. هجو از طریق توهین به صورت نظم یا نثر کتبی یا شفاهی به دیگری و یا انتشار هجویه تحقق می یابد.
در نتیجۀ این ایراد به موجب قانون برای شخصی که حقوق خود را خدشه دار می یابد ، حقی در جهت اعاده حیثیت و حقوق از دست رفته ایجاد شده تا به واسطه آن بتواند آثار جرم انگاری یا محکومیت احتمالی علیه خود را برطرف نماید.در این نوشته چگونه اعاده حیثیت کنم گفتنی است که اعاده حیثیت نیاز به شاکی خصوصی دارد پس با مراجعه به دادسرا و طرح شکایت علیه فرد مزبور می‌توان به این کار مبادرت ورزید.
یکی از دلایلی که سبب از بین رفتن آبروی فرد شده و موجب می شود تا نسبت به اعاده حیثیت اقدام کند ، بستن افترا به وی می باشد که در ادامه به شرح آن می پردازیم.
افترا چیست؟
افترا در لغت به معنای دروغ بستن و بهتان زدن و در اصطلاح حقوقی عبارت است از نسبت دادن صریح عمل مجرمانه برخلاف حقیقت و واقع به شخص یا اشخاص معین به یکی از طرق مذکور در قانون ، مشروط بر اینکه صحت عمل مجرمانه نسبت داده شده ، در نزد مراجع قضایی ثابت نشود.
شرایط لازم به منظور تحقق جرم افترا
- انتساب جرمی به شخص دیگر و اتهام ناروا
- مشخص بودن شخصی که به او اتهام وارد شده
- عدم موفقیت در اثبات اتهام
- ورود اتهام و آسیب به آبروی شخص دیگر از طریق:
– نوشتن اوراق خطی یا چاپی
– انتشار این اوراق
– سخنرانی و طرح ادعا در مجامع عمومی
– درج در روزنامه و جراید
انواع اعاده حیثیت و مجازات آن
اعاده حیثیت زمانی قابل پیگیری است که شخصی با طرح شکایت موجب تنزل آبرو و آسیب به حیثیت اجتماعی شخص دیگری شود. بدیهی است بازگرداندن آبروی از دست رفته به ویژه در جوامع کوچک (که در آن اکثر مردم یکدیگر را میشناسند) مستلزم گذشت زمان طولانی و تحمل سالها رنج و دشواری است. بنابرا ین برای حفظ حقوق یکایک شهروندان لازم است طرح هرگونه ادعایی علیه اشخاص ، مبتنی بر جهات قانونی و دلایل کافی باشد تا اعتبار هیچ شهروندی بی جهت خدشه دار نشود.
اعاده حیثیت به جهت ارتکات رفتار مجرمانه
هتک حیثیت افراد به هر شکل ممنوع است و در قانون برای آن مجازات تعیین گردیده است. طبق ماده ۲۲ قانون اساسی نیز حیثیت و جان و مال محترم است و باید مصون از تعرض باشد. افراد با طرح شکایت توهین و افترا و نشر اکاذیب موضوع را دنبال می کنند. این امر مانع از درخواست خسارت معنوی نمی باشد. مجازات توهین شلاق تا (۷۴) ضربه و یا پنجاه هزار‌تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. مجازات افترا حبس از ۶ ماه تا سه سال یا تا ۷۴ ضربه و مجازات نشر اکاذیب حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه می باشد.
اعاده حیثیت کیفری پس از تحمل مجازات
چون مجرم با ارتکاب جرم حالت خطرناکی را از خود بروز داده است علاوه بر تحمل مجازات حبس از یک سری حقوق اجتماعی نیز محروم میگردد از جمله آسیب هایی که به مجرم وارد میگردد ثبت محکومیت در سجل کیفری و نداشتن اهلیت استیفا برای تصدی برخی امور می باشد. منظور از اعاده حیثیت در اینجا برگرداندن همان صلاحیت های قبلی به محکوم می باشد.
اعاده حیثیت به جهت اشتباه قاضی
پس از شروع به رسیدگی قضایی نیز لازم است حداکثر احتیاط به کار گرفته شود تا بر اثر غرض ورزی شاکی یا تبانی شهود یا اشتباه قاضی ، افراد بیگناه محکوم به مجازات نشوند و در صورتی که پس از رسیدگی قضایی معلوم شود که انتساب اتهام به متهم صحیح نبوده ، ضرورت دارد که علاوه بر صدور حکم برائت متهم ، لطمه ای که بر حیثیت اجتماعی او وارد شده ، به نحو مناسبی جبران شود.
اصل ۱۷۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به اهمیت این موضوع تاکید کرده است: «هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص ، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد ، در صورت تقصیر ، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران میشود و در هر حال از متهم اعاده حیثیت میگردد.»
مواد قانونی جبران لطمه به حیثیت
ماده ۱۰ قانون مسئولیت مدنی برای تحقق این مهم ، مقرر کرده است: «کسی که به حیثیت و اعتبارات شخصی یا خانوادگی او لطمه وارد شود ، می‌تواند از کسی که لطمه وارد آورده است ، جبران زیان مادی و معنوی خود را بخواهد. هرگاه اهمیت زیان و نوع تقصیر ایجاب نماید دادگاه می تواند در صورت اثبات تقصیر علاوه بر صدور حکم به خسارت مالی حکم به رفع زیان از طریق دیگر از قبیل الزام به عذرخواهی و درج حکم در جراید و امثال آن نماید.»
قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۵) هم در مواد ۶۹۷ و ۶۹۸ هرگونه انتساب ناروای عمل مجرمانه به دیگران و حتی انتشار هر مطلب دروغی درباره ی دیگران را جرم شناخته و همچنین تاکید کرده که باید از شخصی که آبروی او بر اثر نسبت دادن غیرواقعی چنین اعمالی آسیب دیده است ، «اعاده حیثیت» شود.
حال اگر انتساب اتهام به متهم مبتنی بر جهات قانونی و دلایل کافی بوده و در نهایت منجر به محکومیت قطعی گردد ، علاوه بر اجرای مجازات قانونی (مانند حبس، جزای نقدی، تازیانه، انفصال از خدمت و…) شخص مجرم در صورت محکومیت به برخی از مجازات های قانونی خاص که در ماده ی ۲۵ قانون مجازات اسلامی مورد اشاره قرار گرفته است ، به طور دائم یا تا مدت معینی از حقوق اجتماعی (یعنی حق اشتغال در برخی مشاغل و مناصب مهم) محروم می شود.
قرار منع تعقیب و اعاده حیثیت
قرار منع تعقیب یکی از قرارهای نهایی مقرر در قانون آیین دادرسی کیفری است و می تواند هم در دادسرا و هم در دادگاه صادر شود. قرار نهایی به قرارهایی گفته میشود که در مورد وقوع جرم ، دلایل آن و توجه اتهام به متهم اظهار نظر می‌کند و به نوعی موجب خروج دعوا از چرخه رسیدگی یا انتقال از یک مرحله به مرحله دیگر میشود.
گاهی شخصی متهم به انجام جرمی می شود و برای وی قرار بازداشت موقت صادر می شود. پس از بررسی و محاکمه مشخص می شود که عمل منتسب به متهم جرم نیست یا اینکه عمل انتسابی جرم است اما دلیل کافی برای توجه اتهام به متهم در پرونده وجود ندارد ؛ درنتیجه برای او قرار منع تعقیب یا حکم برائت صادر می شود.
چنین شخصی با توجه به ماده ی ۲۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری ، می تواند خسارت ایام بازداشت خود را از دولت مطالبه کند. به علاوه او به عنوان شاکی جرم افتراء می تواند تمام ضررهای مادی و معنوی و منافع ممکن الحصول ناشی از جرم را مطالبه کند.
البته در موارد زیر شخص نمی تواند خسارت ایام بازداشت خود را مطالبه کند:
- خود شخص اسناد و مدارک و ادله ی بی گناهی خود را ارئه نداده باشد.
- او برای فراری دادن مرتکب جرم، خود را در مظان اتهام قرار داده باشد.
- به هر جهتی به ناحق باعث بازداشت شدن خود شده باشد.
- همزمان به علت قانونی دیگری در بازداشت باشد.
اعاده حیثیت از همسر
در روابط میان همسران نیز ممکن است یکی از آنها بدون دلیل کافی دیگری را متهم به خیانت و رابطه نامشروع ، زنا، کلاهبرداری یا جرائم دیگر کند.
اگر کسی به همسر خود انجام زنا یا لواط را نسبت دهد ، عمل او قذف بوده و مجازات آن ضربه شلاق حدی است. اما اگر کسی همسر خود را متهم به جرمی غیر از زنا و لواط نماید ، و نتواند صحت ادعای خود را اثبات کند ، عمل او نیز افتراء تلقی می شود. بنابراین شخص با شکایت همسر خود که به ناحق به انجام جرم محکوم شده ، به مجازات های قانونی محکوم می شود.
مهلت شکایت اعاده حیثیت
در قانون برای شکایت اعاده حیثیت مهلت خاصی در نظر گرفته نشده است ؛ با این‌حال علی‌رغم اینکه این شکایت دارای مهلت و زمان‌بندی خاصی نیست بهتر است به منظور رعایت مصالح و پیشگیری از تضییع حقوق افراد ، شخص آسیب دیده در اولین زمان ممکن پس تبرئه از اتهام مطرح شده ، برای اعاده حیثیت و طرح شکایت افترا از طریق دفاتر خدمات قضایی اقدام نماید.
اثر گذشت شاکی بر جرم اعاده حیثیت
قانونگذار جرایم را به دو دسته جرایم قابل گذشت و جرایم غیر قابل گذشت تقسیم کرده است . این دو دسته از جرایم در شاکی ، شیوه رسیدگی و .. با یکدیگر تفاوت دارند. جزو جرایم قابل گذشت محسوب شده و فقط با شکایت شاکی خصوصی رسیدگی به آن آغاز و با گذشت شاکی، رسیدگی به آن به اتمام می‌رسد. امیدواریم به سوال چگونه اعاده حیثیت کنم شما تا حدودی پاسخ داده باشیم.
نمونه شکایت اعاده حیثیت
با سلام ؛ احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب با طرح شکواییه‌ای از جانب مشتکی عنه در دادسرا …… شعبه ……. به شماره پرونده ……….. به اتهامات ………… متهم شدم. از آن جایی که اتهامات مشتکی عنه نسبت به بنده واهی بوده و از اثبات آن عاجز مانده اند، قرار منع تعقیب به نفع اینجانب صادر گردید. لذا با توجه به ادله اینجانب که شامل تصویر مصدق قرار صادره از دادسرا به شماره ……… مورخ ………. و محتوای پرونده ………… و همچنین به استناد ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی تعزیرات، تعقیب و مجازات مشتکی عنه را به اتهام افترا استدعا دارم.
