مهریه از جمله حقوق مالی است که بلافاصله بعد از عقد به زن تعلق می گیرد و نحوه وصول مهریه پس از فوت شوهر ( زوجه ) از سوالاتی است که برای زوجینی که همسرشان فوت نمودند مطرح می گردد. مطابق با ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی «به مجرد عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» با استناد به این ماده، زن مالک مهریه ای که بر ذمه مرد است شناخته شده و می تواند هرگونه که بخواهد آن را مطالبه کند و یا حتی با بخشیدن آن ذمه مرد را بری کند.

برخلاف تصور عده ای که معتقدند پس از فوت شوهر،  زن دیگر قادر به مطالبه مهریه خود نیست؛ مهریه حتی بعد از وفات مرد دینی است که بر ذمه او قرار دارد و جزء بدهی های او محسوب می شود که در طول حیات او پرداخت نشده است. بر اساس قانون مدنی، پس از فوت وی در صورتی که اموالی از او به جای مانده باشد، مهریه زن نیز باید از آن اموال پرداخت شود.

نحوه مطالبه مهریه زن پس از فوت شوهر

همانطور که در قانون مدنی آمده است، زمانی که شخصی فوت می شود، ابتدا لازم است دیون و بدهی های مالی او پرداخت شود و سپس اگر چیزی باقی مانده باشد، وکیل ارث و میراث بر اساس قواعد ارث میان ورثه او تقسیم می شود.

درنتیجه اگر مردی پیش از پرداخت مهریه همسرش فوت نماید، زن می تواند با ارائه دادخواست به دادگاه خانواده، مهریه اش را مطالبه نماید؛ حتی در صورتی که تقسیم ترکه متوفی انجام شده باشد.

در این صورت وراث موظف اند مهریه زن را که طلب ممتاز محسوب می شود از محل ماترک، یعنی اموالی که از شوهر به جای مانده، پرداخت نمایند. (اما توجه داشته باشید که اگر شوهر فوت کند و مالی از خود به ارث نگذاشته باشد، پدر شوهر و سایر وراث بر طبق قانون تکلیفی به پرداخت دیون متوفی که مازاد از ماترک است ندارند.)

در این شرایط می بایست دادخواست مطالبه مهریه به طرفیت ورثه متوفی اقامه شود. در مواردی هم که مهریه زن وجه رایج یا پول نقد باشد، تاریخ فوت مبنای محاسبه قرار می گیرد و زن بر اساس شاخص سال فوت شوهر مهریه را دریافت می کند.

آیا گرفتن مهریه از پدرشوهر ممکن است؟

مهریه یکی از تعهداتی است که شوهر در قبال همسرش انجام داده و مطلقا ارتباطی به اطرافیان وی ندارد. این شرایط حتی در صورت عدم تمکن مالی شوهر هم تغییری نخواهد کرد. در هر صورت اگر مهریه عندالاستطاعه باشد و اگر مردی مال داشته باشد زن می تواند مهریه را از طریق دادگاه یا اجرای ثبت وصول کند؛ اگر هم مالی برای توقیف نباشد و مهریه عندالمطالبه باشد با مطالبه زن، مرد می تواند شخصا یا با وکیل اعسار با دادن دادخواست اعسار از پرداخت دفعی مهریه از دادگاه تقاضای تقسیط مهریه کند.

حال اگر پدرشوهر در ضمن عقد نکاح و سند ازدواج و یا حتی در قراردادی مستقل، پرداخت مهریه را تقبل کرده و یا ضمانت شوهر (پسرش) را کرده باشد، شرایط به گونه دیگری خواهد بود؛ در اینصورت زن می تواند برای آنچه پدرشوهر تعهد کرده و به جهت مطالبه مهریه خود به او مراجعه نماید.

مهریه زن باکره هنگام حیات شوهر و پس از فوت او

اگر زوجه تا قبل از طلاق باکره باشد، میتواند تمام مهر را از شوهر درخواست کند؛ به عبارت دیگر زن مستحق تمام مهر است و فقط در موقع طلاق است که در صورت باکره بودن زن، نصف مهریه به او تعلق می گیرد، حال چه طلاق از طرف مرد و چه طلاق از طرف زن و چه طلاق توافقی باشد.

بدیهی است که اگر زوجه کل مهریه را به هر نحوی مثلا با توقیف مال شوهر وصول کرده باشد و هنوز باکره باشد و سرنوشت زوجین به طلاق منتهی شود، زوجه بایستی نصف مهریه دریافتی را به شوهر مسترد نماید. این تفاوت مهریه زن بعد از فوت شوهر با مهریه زن قبل از فوت شوهر است. به عبارت دیگر فقط با طلاق مهریه نصف خواهد شد.

حال آن که حتی اگر بین زوجین نزدیکی واقع نشده باشد و زوج فوت کند، زن دوشیزه متوفی می تواند کل مهریه را شخصا یا توسط وکیل مهریه از محل ماترک وصول نماید. اگر مهریه زوجه وجه نقد باشد تا زمان فوت شوهر به نرخ روز محاسبه می شود و اگر مهریه زن بعد از فوت شوهر سکه باشد که بدیهی است ملاک عین سکه است فارغ قیمت آن. بنابراین مهریه زن در صورت باکره بودن و فوت شوهر به صورت تمام می باشد.

مطالبه مهریه از سهم الارث شوهر

اگر پدرشوهر یا هرکسی که شوهر از او ارث می برد فوت کرده و شوهر سهم الارثی حاصل نماید، زن می تواند از ارثیه مقداری را که جوابگوی مهریه وی باشد تقاضا کند و دادگاه موظف به وصول آن می باشد.

نکته مهمی که در رابطه با مهریه زن پس از فوت شوهر وجود دارد، آن است که مهریه زن غیر از ارثی است که به وی تعلق می گیرد؛ یعنی در صورت فوت مرد، زوجه علاوه بر مطالبه ارث بر طبق قانون مدنی، می تواند مهریه اش را نیز مطالبه نماید.

روند توقیف سهم الارث شوهر جهت وصول مهریه

به منظور وصول مهریه از سهم الارث شوهر، زن باید دادخواستی در این خصوص تنظیم کند و این دادخواست تأمین اموال را به دادگاه خانواده ارائه دهد که این روند قانونی ممکن است مدتی زمان ببرد. دادگاه، اموال مربوطه سهم الارث را تا سپری شدن روند قانونی توقیف می کند و تا زمانی که این روند طی نشود و اموال از طریق مزایده به فروش نرسد و مهریه پرداخت نشود این اموال آزاد نمی شود. بدیهی است که اگر زن فوت کرده باشد؛ فرزندان و دیگر وارثان او می توانند درخواست مطالبه وصول مهریه پس از فوت شوهر را تنظیم و جهت احقاق این حق اقدام نمایند.

آیا امکان وصول مهریه از دیه شوهر وجود دارد؟

همانطور که امکان مطالبه مهریه از سهم الارثی که به شوهر رسیده است وجود دارد، وصول آن از دیه شوهر نیز قابل انجام است. دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس، به ولی یا اولیای دم فرد فوت شده پرداخت می شود.

حال اگر این دیه داده شده برای شوهر فوت شده، به عنوان اموال و دارایی او شناخته بشود، زوجه و وراث او (شوهر) می توانند از این دیه سهم الارث خود را مطالبه نمایند. در واقع مهریه زن به عنوان یک دین ممتاز حتی قبل از تقسیم اموال ترکه بین وراث از دیه شوهر به او تعلق خواهد گرفت.

نمونه دادخواست مطالبه مهریه و تامین خواسته ( زوج متوفی )

مشخصات طرفین: نام / نام خانوادگی / نام پدر / شغل / محل اقامت

خواهان: مشخصات زوجه

خوانده: مشخصات ورثه زوج

وکیل یا نماینده قانونی: مشخصات وکیل دادگستری

تعیین خواسته و بهای آن: صدور قرار تأمین خواسته (مهریه به تعداد … عدد سکه کامل بهار آزادی) به مبلغ … ریال از اموال بلامعارض زوج متوفی

دلائل و منضمات دادخواست مهریه

۱ـ تصویر مصدق عقدنامه رسمی به شماره … دفتر اسناد رسمی ثبت ازدواج شماره … تهران
۲ـ تصویر مصدق شناسنامه زوجه
۳ـ تصویر مصدق دادنامه انحصار وراثت
۴ـ وکالتنامه وکیل وصول مهریه پس از فوت شوهر

ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده

سلامّ‌علیکم؛ احتراما اینجانب وکیل خواهان، نکات ذیل را به استحضار میرساند:

اولا؛ با عنایت به اینکه مستند به تصویر مصدق عقدنامه رسمی پیوستی رابطه زوجیت فی مابین موکله و زوج متوفی محرز و مسلم است.

ثانیا؛ با توجه به اینکه مستند به همان سند، زوج متوفی متعهد به پرداخت … عدد سکه کامل بهار آزادی به موکله بوده است.

ثالثا؛ با نظر به اینکه مستند به تصویر مصدق دادنامه انحصار وراثت به شماره … مورخ … مندرج در پرونده به شماره کلاسه … صادره از شعبه … دادگاه عمومی … زوج دار فانی را وداع گفته و وراث حین‌الفوت وی به شرح مندرج در دادنامه مذکور است.

رابعا؛ عنایتا به اینکه وراث زوج، با اخذ دادنامه انحصار وراثت، قبول ماترک نموده‌اند.

خامسا؛ عنایتا به اینکه مهریه موکله، از دیون مسلم زوج مرحوم است و پرداخت دیون متوفی، مقدم بر تقسیم ترکه میان ورثه متوفی می‌باشد.

سادسا؛ با لحاظ اینکه مستند دعوی موکله، سند رسمی است و وفق بند «الف» ماده۱۰۸ قانون آئین‌دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، صدور تأمین خواسته، منوط و موکول به تودیع خسارت احتمالی نمی‌باشد.

سابعا؛ با ملاحظه اینکه موکله، خوف از نقل و انتقال اموال زوج متوفی، توسط خواندگان محترم را دارد.

ثامنا؛ با امعان نظر به اینکه وفق ماده۱۱۲ قانون فوق‌الذکر، موکله اینجانب اختیار دارد ظرف مدت ده روز از تاریخ صدور قرار تأمین خواسته، نسبت به تقدیم دادخواست ماهیتی (الزام خواندگان به پرداخت مهریه به تعداد … عدد سکه کامل بهار آزادی از ماترک زوج متوفی) اقدام نماید و موکله اینجانب در نظر دارد از این اختیار قانونی خویش استفاده نماید.

لذا صدور قرار تأمین خواسته به مبلغ … ریال از ماترک زوج متوفی، وفق بند «الف» ماده ۱۰۸ قانون اخیرالذکر و ایضا بدلیل خوف از نقل و انتقال اموال زوج متوفی، توسط خواندگان، وفق ماده۱۱۷ قانون فوق‌الذکر، اجرای قرار صادره، قبل از ابلاغ به خواندگان محترم مورد استدعاست.

با تقدیم شایسته‌ترین احترامات وکیل خواهان

وکیل مشهد ، وکالت و مشاوره