مهریه در زمره مهم ترین حقوق مالی زن قرار می گیرد و این امر به زن جهت استفاده و دخل و تصرف در آن اختیار مطلق می بخشد. زن می تواند هرگونه که مصلحت دانست از مهریه اش استفاده کند یا کلا این دین به پرداخت مهریه توسط شوهر را با بخشیدن آن از ذمه شوهر بردارد.

ممکن است برخی افراد که خواهان انجام این عمل حقوقی هستند تصور کنند که بخشیدن مهریه هم مانند طلاق نیاز به رعایت شرایط خاصی دارد. در ادامه ضمن بیان شرایطی که برای بخشش مهریه وجود دارد، مدارک مورد نیاز و نحوه بخشیدن مهریه توسط زن را بیان خواهیم کرد.

بخشش مهریه به صورت دست نوشته

چنانچه زن در یک دست نوشته عادی با دستخط خود و با قید تاریخ و امضا مرقوم نماید که همه مهریه خود یا بخشی از آن را بخشیده و دیگر ادعایی نسبت به مهریه خود ندارد، از نظر قانون دارای اعتبار نبوده و آقا با استناد به این موضوع نمی‌تواند ادعا کند که مهریه خانم بخشیده شده و دیگر نیاز به پرداخت آن نیست.

آیا بخشش مهریه به صورت شفاهی اعتبار دارد؟

چنانچه خانم به صورت شفاهی نزد تعدادی شاهد یا همسر خود اعلام نماید که مهریه خود را بخشیده و دیگر ادعایی نسبت به آن ندارد، علی رغم وجود شاهد و شهادت ایشان همچنان این شیوه نیز هیچ اعتباری نزد قانون نداشته و خانم و آقا نمی‌توانند ادعا نمایند که مهریه بخشیده شده است.

بخشش مهریه در دفتر اسناد رسمی

چنانچه زن قصد حتمی مبنی بر بخشیدن مهریه به همسرش را دارد، توصیه می شود این امر در دفتر اسناد رسمی صورت پذیرد.

با این اقدام، عمل حقوقی بخشیدن مهریه به ثبت رسمی می رسد و دیگر در آینده باعث بوجود آمدن مشکلات اثباتی برای مرد و یا وراث او نخواهد شد. بعد از بخشش مهریه در دفتر اسناد رسمی آن اقرار نامه ای که زن در آن از حق خودش گذشت کرده است را به دفتر ازدواجی که در آن صیغه نکاح خوانده شده است فرستاده می شود تا آن ها هم در دفتر خود ثبت کنند و در عقدنامه نوشته شود.

بخشش مهریه بدون اجازه پدر

برای دریافت مهریه، ابراء و یا هبه آن مطلقا نیازی به اجازه پدر خانم نیست و هیچ منع قانونی در این زمینه وجود ندارد اما به لحاظ عملی دفترخانه ها اذن پدر برای بخشیدن مهریه و رضایت وی برای بذل آن را شرط لازم و ضروری می دانند، و این امر صرفا به جهت مصلحت اندیشی و جلوگیری از پیامدهای منفی این امر می باشد.

بخشش مهریه بدون شاهد

بخشیدن مهریه در بیشتر موارد توسط زن، با رضایت او و به دلیل علاقه ای که به همسر خود دارد صورت می گیرد، مگر در طلاق خلع و مبارات که زن هر کاری می کند تا از شوهرش طلاق بگیرد. گاهی ممکن است که بخشش مهریه از سوی زن به واسطه اجبار یا اکراه و یا اینکه ناشی از احساسات باشد. درست است که در قانون و شرع برای جلوگیری از چنین گذشت هایی تدابیری مثل داشتن شاهد پیش بینی نشده است اما رویه دفاتر اسناد به این صورت است که برای تحقق این امر از اذن پدر و یا امضای دو شاهد برای ثبت بخشش استفاده می کنند.

عدم حضور شاهد می تواند دردسرهای اثباتی به همراه داشته باشد مانند اینکه زن به صورت عادی مهریه خود را بذل نماید و مرد پس از گذشت سال ها مدرکی به منظور اثبات این امر که بخشش مهریه توسط زن اکراهی و اجباری نبوده است، نداشته باشد.

برای بخشیدن مهریه هبه بهتر است یا ابراء؟

هبه عقدی است که در آن فرد، مالی را به صورت مجانی به دیگری تملیک می کند که می تواند معوض یا غیر معوض باشد. بخشیدن مهریه با ابراء نیز به این معنی است که زوجه مرد را بری الذمه کند.

نکته ای باید به آن توجه داشت این است که  اگر بخشش مهریه به صورت ابراء باشد امکان رجوع از آن نیست ولی اگر به صورت هبه غیرمعوض باشد امکان رجوع وجود دارد (برخلاف هبه معوض)

امکان مطالبه مهریه بعد از بخشش آن

در بررسی این موضوع باید به روشی که مهریه را از آن طریق بذل نموده ایم توجه نماییم:

ابراء ذمه زوج:

حالت ابراء به این معناست که زن، تکلیف شوهر را برای پرداخت مهریه به کلی ساقط می نماید. در این فرض چون ابراء یکی از اسباب سقوط تعهد در قانون ما است،‌ مرد دیگر تعهدی نسبت به پرداخت مهریه نخواهد داشت و زن نیز دیگر نمی‌تواند مجددا مهریه اش را مطالبه کند.

هبه مهریه:‌

زن می‌تواند مهریه خود را در قالب عقد هبه به همسرش ببخشد و این امر با الفاظی مانند مهریه‌ام را به تو بخشیدم یا آن را به تو هبه کردم واقع می‌شود. اگر مهریه عین معین باشد، مثلا ۲ دانگ از خانه مشخص و یا خودرویی مشخص و معین. در این موارد در صورت وجود عین مهریه، زن می‌تواند به مهریه‌اش رجوع کند. مگر اینکه هبه معوض بوده و عوض نیز پرداخت شده باشد. یعنی در ازای بخشش مهریه به مرد، مرد نیز مالی را به زن بخشیده باشد. در این حالت یعنی جایی که هبه معوض است، امکان رجوع از هبه دیگر ممکن نیست.

بذل مهریه:

این عبارت گرچه در مورد هبه مهریه نیز به کار می‌رود، اما به طور خاص در مورد طلاق توافقی کاربرد دارد. زن مهریه یا مالی را به مرد بذل می‌نماید تا در مقابل، مرد او را طلاق دهد. در مورد حق رجوع در بذل مهریه باید بدانید که تا پایان عده، زن حق رجوع به مهریه و مالی که بذل کرده را خواهد داشت. اما با رجوع او به مهریه، مرد هم حق رجوع به زن و برقراری رابطه زوجیت را خواهد داشت. به عبارت دیگر، طلاق خلع و مبارات که طلاق بائن هستند، در صورت رجوع زن به مهریه، تبدیل به طلاق رجعی می‌شود.

صلح مهریه:

اساسا عقد صلح برای جایی است که طرفین می‌خواهند قراردادی ببندند که برگشتی در آن راه نداشته باشد. بنابراین می‌توان در قالب عقد صلح، مهریه را بخشید. بر اساس قانون مدنی این عقد لازم بوده و تنها با شرط کردن حق فسخ در ضمن آن یا با توافق دوجانبه می‌توان آن را برهم زد. البته ممکن است صلح مهریه در ازای مال یا رایگان باشد، اما در هر صورت دیگر قابل رجوع توسط زن نخواهد بود.

آیا امکان بخشیدن قسمتی از مهریه وجود دارد؟

امکان بخشیدن قسمتی از مهریه در مقابل گرفتن حق یا مالی از شوهر یا بدون هیچ عوضی از طرف زن به مرد وجود دارد و زن برای بخشیدن مهریه به شوهرش لزومی ندارد که تمام مقدار مهریه اش را به او ببخشد، بلکه می تواند قسمتی از آن را چه کم یا زیاد به شوهرش بیخشد. قانون مقداری خاصی را برای بخشش مهریه از طرف زن به مرد تعیین نکرده و اختیار آن با خود زن و یا با توافق با مرد است.

پیامدهای بخشش مهریه

• پس از بخشش مهریه، زن حق رجوع ندارد و پشیمانی او تاثیری در عملی که انجام داده ندارد و تا انحلال زمان نکاح نیز دیگر نمی تواند مهریه را مجددا از شوهرش مطالبه کند و این فرصت مالی را از دست داده است.
• اگر زن مهریه اش را ببخشد و پس از مدتی تصمیم به طلاق توافقی بگیرند باید مالی را برای این موضوع پرداخت کند و این باعث می شود زن از نظر مالی مجدداً متضرر بشود. برای درک صحیح یکی دیگر از عواقب بخشیدن مهریه در نظر بگیرید زنی قصد جدایی از همسرش را داشته باشد ولی مرد به این امر رضایت نداشته باشد، اکنون که زن مهریه اش را بخشیده دیگر وسیله ای برای راضی کردن مرد به امر طلاق ندارد.

بنابراین اگر زنی مهریه خود را ببخشد و پس از مدتی بخواهد از شوهرش جدا بشود، در صورتی که وکالت طلاق نداشته باشد و هیچ‌یک از شرایطی که در عقدنامه ذکر شده محقق نشده باشد، دیگر وسیله ای وجود ندارد تا به کمک آن شوهرش را راضی به طلاق کند ولی اگر مهریه اش را نبخشیده بود شاید می توانست با تطمیع شوهرش به بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه، او را راضی به طلاق دادن می‌کرد.

• چنانچه زن قبل از زندگی مشترک و رابطه زناشویی و در زمان عقد مهریه اش را که برای مثال یک دستگاه آپارتمان معین است به مرد ببخشد و سپس به هر علتی کار به طلاق و جدایی بکشد، در این صورت با توجه به این که مهریه زنی که رابطه زناشویی نداشته نصف مهریه کامل است، زن مستحق فقط دریافت نصف مهریه است و باید قیمت نصف دیگر آپارتمان را که مهریه اش بوده به مرد بپردازد.

مدارک مورد نیاز برای بخشیدن مهریه

بخشیدن مهریه در دفاتر اسناد رسمی نیاز به ارائه مدارکی از طرفین زوجین می باشد که از قرار ذیل است:

• شناسنامه زن
• کارت ملی زن
• شناسنامه مرد
• کارت ملی مرد
• سند ازدواج یا همان عقد نامه

علاوه بر مدارک فوق الذکر، سردفتران اسناد رسمی لازم می دانند چنانچه زن در قبال بخشیدن مهریه در دفتر اسناد رسمی مالی از شوهر دریافت نکند یا حق طلاق را از او نگیرد، اجازه پدر زوجه ضمیمه اقرارنامه رسمی باشد.

نمونه متن بخشیدن مهریه

اینجانب ………. با کدملی ………. به موجب سند نکاحیه شماره ………. تنظیم شده در دفترخانه شماره ………. در مورخ …/…/… با میزان مهریه عند المطالبه ………. به عقد نکاح دائم جناب آقای ………. فرزند ………. به کد ملی ………. در آمدم و اکنون، به موجب این اقرارنامه، با رضایت کامل و با صحت عقل، تمام مهریه خود را به ایشان، بذل می نمایم و حق هر گونه رجوع را از خود، سلب و ساقط می کنم.

اینجانب ……. با کد ملی ……… به موجب سند نکاحیه شماره ………. تنظیم شده در دفترخانه شماره ………. همسر رسمی و دائمی سرکار خانم ……….. به کد ملی ……….. بوده و نسبت به بذل ایشان، قبول ما بذل می نمایم.

امضای زوج ………. امضای زوجه ………. امضای شاهد اول ………. امضای شاهد دوم ……….

جهت اخذ مشاوره و دریافت نوبت با وکیل پایه یک دادگستری، سید فرهاد حسینی مقدم در خصوص بخشش، ابراء و بذل مهریه با شماره ذیل تماس حاصل فرمایید.

۰۹۱۵۵۰۰۳۴۱۷