ادله اثبات زوجیت به دو دسته ادله عام و خاص قابل تفکیک است در نوشته دلایل و مدارک اثبات زوجیت ابتدا ادله را نقل قول می نمایم.

دلایل عام اثبات زوجیت

به موجب ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی دلایل و مدارک اثبات زوجیت دعوا از قرار زیر است:

۱. اقرار

۲. اسناد کتبی

۳. شهادت

۴. اماره

۵. قسم

در قانون جدید آیین دادرسی مدنی نیز مقررات مربوط به هر کدام از ادله به تفکیک ذکر گردیده است.

۱. اقرار: قانون مدنی در مواد ۱۲۵۹ و ۱۲۸۳ به بحث اقرار پرداخت است. بر اساس ماده ۱۲۵۹ اقرار عبارت است از اخبار به حقی است برای غیر به ضرر خود. اقرار را به عنوان توانا ترین دلیل اثبات برشمرده‌اند، لذا مهم‌ترین دلیل اثبات در حقوق ما نیز محسوب می گردد. در اثبات زوجیت نیز محکم ترین دلیل همین اقرار می باشد.

۲. سند کتبی: سند رایج‌ترین دلیل ادعاهای اصحاب دعوا در دعاوی و امور غیر کیفری می باشد. سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد باشد. نوشته را در صورتی می توان به مفهوم اصلاحی سند دانست که از جمله دارای امضاء، اثر انگشت و یا مهر شخصی باشد که سند به او نسبت داده می شود.

۳. شهادت شهود: شهادت در قانون مجازات اسلامی اینگونه تعریف گردیده است: شهادت عبارت است از اخبار شخصی غیر از طرفین دعوا به وقوع یا عدم وقوع جرم توسط متهم یا هر امر دیگری نزد مقام قضائی، لذا تفاوت آن با اقرار این است که اقرار به زیان خود و به سود دیگری است.

در فقه اسلام مهمترین دلیل اثبات، شهادت شهود دانسته شده است که به آن بینه شرعی گفته می شود. به این ترتیب در صورت وجود گواهانی که بر رابطه زوجیت شهادت دهند، زوجیت اثبات می گردد.

گواه باید واجد شرایطی باشد تا شهادت وی مورد قبول قرار گیرد، شرایط گواه بدین شرح است:

الف) بلوغ

ب) عقل

ج) ایمان

د) عدالت

ه) ذینفع نبودن در موضوع

و) نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها

ز) اشتغال نداشتن به تکدی و ولگردی

ح) طهارت مولد

ط) نداشتن رابطه خویشاوندی با یکی از طرفین دعوا

ک) نبودن سمت خادم و مخدومی.

در فقه شیعه بر خلاف فقه اصل تسنن شهادت بر نکاح از شرایط صحت عقد نکاح نمی‌باشد لذا ممکن است که در هنگام عقد نکاح شاهدی وجود نداشته باشد و کار اثبات رابطه زوجیت را با مشکل مواجه سازد، لذا باید به سایر ادله رجوع نمود.

۴. اماره: در قسمت دلایل خاص اثبات زوجی است به بررسی امارات می پردازیم.

۵. سوگند: اخباری تشریفاتی است که شخص، خداوند متعال یا سایر مقدسات را بر عهد خود گواه می گیرد. در میان سایر ادله سوگند از اعتبار کمتری برخوردار است.

دلایل خاص اثبات زوجیت

دلایل خاص اثبات زوجیت دو دسته دلیل است:

–  شیاع و استفاضه

–  معاشرت و مساکنت

الف) شیاع و استفاضه

از جمله ادله اثبات دعوا در فقه شیاع و استفاضه است که در خصوص اثبات امور یا دعاوی ویژه کاربرد دارد.

شیاع به معنی بسیار شنیدن یک خبر از افراد متعدد است. در رابطه با حجیت شیاع روایات متعددی وجود دارد که البته نمی‌توانیم حجیت مطلق شیاع را از این روایات استخراج نماییم و آنچه از مجموعه روایات قابل استنباط است این امر می باشد که شیاع منجر به ظن متأخم للعلم می شود. استفاضه نیز مترادف با شیاع و هردو به یک معنا می باشند.

استفاضه یا شیاع در صورتی که مفید علم باشند در همه موارد حجت هستند، مواردی که شیاع در اثبات آنها حجت است را می‌توان از جمله موارد زیر دانست:

رضاع، نکاح، وقف، اسلام، کفر و….

ب) معاشرت 

از دیگر دلایل اثبات زوجیت معاشرت و مساکنت زوجین تحت سقف مشترک است منظور از معاشرت و مساکنت خط همزیستی «زن و شوهر وار» و همزیستی «زن و شوهر گونه» در محل واحد است، بدین توضیح که زن و مرد رفتار زوجه ها و شوهرها را داشته باشند؛ مثلاً با همدیگر خلوت تام داشته باشند.

مدارک اثبات زوجیت

مدارک لازم جهت طرح دعوی اثبات زوجیت در دادگاه خانواده
اصل سند  عادی ازدواج
اصل شناسنامه یا کارت ملی زوجه
سایر دلایل اختیاری از جمله شهادت شهود، اتیان سوگند، درخواست جلب نظر کارشناس، تحقیقات محلی و غیره.