از زمانی که مطالبه مهریه از طریق دوایر اجرای ثبت الزامی گردید، پدیده ( اثبات معامله فرار از دین مهریه ) رواج بیشتری یافت. زیرا در روند نوبت گیری و ارائه و پذیرش درخواست توقیف اموال و استعلام اموال و ابلاغ اجراییه به زوج ، زمان زیادی صرف می شود و در این فاصله ، ممکن است زوج اموال خود را به نام دیگری نماید که اکثرا ازاقوام نزدیک و درجه یک زوج می باشند.

فرار از دین مهریه چگونه است؟

فرار از دین مهریه بدین صورت است که شوهر برای عدم پرداخت مهریه اقدام به انتقال اموال خود اعم املاک یا خودرو به افراد دیگر می نماید. اینطور که مردی احساس کند همسرش قصد اجرا گذاشتن مهریه اش را دارد. ممکن است زن یک ماه بعد این کار را بکند، اما مرد در همین فاصله می تواند اموال خود را انتقال دهد.

در چنین حالتی ثابت کردن این مساله که این معامله صوری بوده بسیار سخت است و اگر دادگاه با درخواستی از سوی زن برای ابطال معامله مواجه شود، به دقت این موضوع را بررسی خواهد کرد و زوجه باید با توسل به مدارک و مستندات و شهود صوری بودن آن را اثبات کند.

برخی از مردان نیز برای نپرداختن مهریه به شیوه متفاوتی عمل می کنند، یکی از این شیوه ها توقیف صوری اموال است،مثلا مردی به یکی از دوستان خود چکی به مبلغ بالا می دهد و از او می خواهد این چک را برگشت زده و به اجرا بگذارد و بعد مال و اموال او را توقیف کند تا این مرد بدهی همسر خود را پرداخت نکند،

در چنین شرایطی مطابق قانون از آنجا که طلبکار دیگر هم از فرد بدهکار چک دارد فردی که زودتر از دیگری با سند رسمی اقدام به توقیف اموال فردی می کند در اولویت است و ابتدا بدهی او پرداخته می شود و او می تواند از محل توقیف اموال بدهکار مطالبات خود را وصول کند.

معامله به قصد فرار از دین مهریه

اصطلاح معامله به قصد فرار از دین زمانی است که فرد بدهکار در جهت عدم توقیف اموالش توسط طلبکار به انعقاد معامله­ هایی مبادرت ورزد که مانع دسترسی مطالبه­ گران به اموال خود شود .

انتقال مال به دیگری به هر نحو بوسیله مدیون با انگیزه فرار از ادای دین به نحوی که باقیمانده اموال برای پرداخت دیون کافی نباشد، موجب حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل نصف محکومٌ به یا هر دو مجازات می گردد.

انتقال گیرنده در صورت علم به صوری بودن معامله درحکم شریک جرم است و اگر مال در مالکیت او باشد، عین مال و در غیر این صورت، قیمت یا مثل آن مال از اموال انتقال گیرنده به عنوان جریمه گرفته خواهد شد.

در خصوص معامله صوری برای فرار از پرداخت مهریه زوجه می تواند ابطال این معامله را از طریق محکمه بخواهد همچنین با استناد به ماده ۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی تقاضای جزای فرار از دین مهریه که حبس به میزان ۴ ماه تا ۲ سال است را از محکمه درخواست نماید.

ذکر این نکته ضروری است که معامله به قصد فرار از دین باطل نیست مگر آنکه صوری باشد بنابراین معامله به قصد فرار از دین باطل نیست بلکه معامله به قصد فرار از دین صوری قابل ابطال است و قابلیت استناد به شخص ثالث ندارد.

معامله فرار از دین در قانون مدنی

معامله به قصد فرار از دین سابقاً به گونه دیگری وضع و تفسیر شده بود. بر اساس ماده ۲۱۸ سابق قانون مدنی “هرگاه معلوم شود معامله به قصد فرار از دین واقع شده است آن معامله نافذ نیست .”

این ماده که از ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی فرانسه اقتباس شده بود علی رغم حمایتی  که از حقوق مطالبه­گران و بستانکاران  می­کرد به این دلیل که خلاف موازین شرعی است. در اصلاحیه دیماه ۱۳۶۱ از قانون مدنی حذف گردید اما مجدداً ماده ۲۱۸ قانون مدنی را به این شرح اصلاح نمود “هرگاه معلوم شود که معامله با قصد فرار از دین به طور صوری انجام شده آن معامله باطل است”.

در توجیه اصلاح مجدد ماده ۲۱۸ قانون مدنی باید بهاین نکته توجه کرد که حذف ماده ۲۱۸ سابق قانون مدنی از این حیث صحیح است که اثبات معامله  فرار از دین مهریه در صورت رعایت شرایط اساسی صحت معاملات، یک معامله واقعی است که نسبت به طرفین و قائم مقام آنها صحیح و لازم الاجراء است .

دعوی عدم نفوذ معامله به قصد فرار از دین مطابق ماده ۲۱۸ سابق قانون مدنی که ویژه طلبکاران است، مخالف اصل صحت ( ماده ۲۲۳ ق.م ) و اصل لزوم ( ماده ۲۱۹ ق.م ) است و ایجاد تحول در ماده قانونی اخیر به خاطر ملاحظات اخلاقی و اجتماعی و اقتصادی و همچنین جلوگیری از مباح ساختن حیله نسبت به طلبکاران که به حق مظلوم واقع می گردند ملاحظه و و وضع شد.

شرایط تحقق معامله فرار از دین مهریه

تشکیل معامله

مقصود ما از معامله،  وجود شرایط اساسی برای صحت معامله و ماده ۱۹۰ قانون مدنی و به قرینه مندرجات موجود در بندهای ۱ و ۲ این ماده مذکور که قصد و رضا و اهلیت را به طرفین معامله نسبت داده است و نیز مقررات مواد بعدی منحصراً شامل اعمال حقوقی دو طرفه یعنی عقود می باشد .

معامله مسلم باشد

بر اساس رای وحدت رویه قضائی شماره ۲۹ مورخ ۲۵/۱۰/۱۳۳۷ هیات عمومی دیوان عالی کشور و حکم تمیزی شماره ۹۸۵ مورخ ۳۰/۴/۱۳۱۷ شعبه سوم دیوان عالی کشور، طلب باید مسلم بوده و مورد اختلاف نباشد و گرنه نیاز به حکم دادگاه دارد. همچنین طلب قابل مطالبه باید حال باشد.

نفع طلبکاران در اقامه دعوی

اگر نتیجه اقامه دعوی طلبکار به ­گونه­ ای باشدکه حکم، علیه مدیون و بدهکار صادر گردد در آن صورت است که سودی عاید طلبکار خواهد شد.

قصد فرار از دین مهریه

اثبات ماهیت معامله به قصد فرار از دین مهریه یا هر دین دیگر به عهده طلبکار است و این به وسیله گواهانی که اقرار او را بر این امر شنیده اند، دوم به وسیله قرائنی که این امر را می رساند، از جمله فرا رسیدن موعد پرداخت ،نداشتن اموال دیگری، وضعیت معامله و امثال آن .

ضرری بودن معامله

طلبکار زمانی می­تواند بر علیه مدیون درخصوص معامله به قصد فرار از دین اقامه دعوا نماید که مال معامله شده تنها دارایی مدیون بوده ­باشد و به همان علت طلبکار به هیچ طریقی قادر به دریافت بدهی خود نباشد و با وجود اموال دیگر طلبکار می تواند دین خود را استیفاء نماید.

راه اثبات فرار از دین مهریه

قصد شوهر از این نقل و انتقال، معمولا خرید و فروش واقعی نیست، بلکه با این عمل قصد محدودسازی دارایی خود را دارد تا دادگاه یا اجرای ثبت از وی مالی بدست نیآورد و مهر زوجه را از طریق توقیف و فروش آن وصول نکند.

گاها نیز دیده می شود شوهر از طریق ایجاد یک بدهکاری ثانویه به صورت غیر واقعی اموال خود را متعلق حق دیگری قرار می دهد.سوال اینجاست زوجه در چه زمانی و به چه طریق می تواند صوری بودن معاملات را ثابت کرده و تقاضای ابطال آن را از دادگاه بنماید یا چگونه ثابت کند معامله انجام گرفته با وجود تمامی شرایط صحت معاملات به قصد فرار از پرداخت مهریه بوده و تحت این عنوان حتی قادر به تعقیب کیفری زوج نیز باشد؟

 برخی نیز به استناد ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومدیت های مالی ، در این خصوص اقدام به طرح شکایت کیفری می نمایند که اکثرا طبق رای وحدت رویه ۷۷۴ ، به دلیل تخصیص داشتن ماده مذکور به انتقال اموال پس از محکومیت قطعی ، آن را فارغ از انتقال اموال شوند. در چنین وضعیتی ، لازم است که دادخواست ابطال معامله مذکور تقدیم دادگاه شود.

اما صدور حکم ابطال معامله نیازمند رسیدگی دقیق قاضی و اخذ استعلامات دقیق ثبتی است. اما چنانچه انتقال اموال از سوی مرد پیش از مطالبه مهریه از سوی زن صورت گرفته باشد، معمولا قضات نمی پذیرند که معامله صوری بوده است.

دادخواست حقوقی صوری بودن معامله فرار از دین مهریه

در مورد دادخواست حقوقی ابطال معامله که به استناد ماده ۲۱۸ قانون مدنی قابل اعمال است، توجه به نکات ذیل جهت حصول نتیجه و جلوکیری از رد دعوا ضروری است :
اقامه دعوی به طرفیت فروشنده و خریدار باشد.
دلایل کافی برای صوری بودن معامله ارایه دهید، از جمله این دلایل می تواند عدم پرداخت ثمن واقعی معامله ، نحوه پرداخت ثمن ، ارایه وکالت بلاعزل به فروشنده پس از انتقال و امثال آن باشد.
دلایل کافی به منظور اثبات قصد فرار از دین داشتن فروشنده ارایه دهید.
از جمله این دلایل می تواند مستنداتی مبنی بر مطالبه طلب یا مهریه از طرف شما از طریق اظهارنامه ، ارایه ابلاغیه اجراییه ثبت یا ذکر تاریخ ابلاغ ، استناد به شهادت شهود مبنی بر مطالبه طلب از جانب شما و به طور کلی هر مدرکی که نشان دهد فروشنده از مطالبه طلب توسط شما مطلع بوده است یکی از خواسته ها اعلام بطلان معامله ی مذکور می باشد زیرا در معامله ی صوری قصد واقعی انتقال وجود ندارد و عقد بدون قصد انتقال از ابتدا باطل بوده است.

لذا رای دادگاه جنبه اعلامی مبنی بر بطلان معامله از ابتدا دارد چنانچه معامله منجر به صدور سند رسمی شده باشد که در اکثر موارد چنین است خاصه ی دوم می بایست درخواست صدور حکم ، ابطال سند رسمی به شماره و تاریخ دفترخانه شماره.. تهران یا شهرستان باشد.
در این مرحله و قبل از شروع دادخواست پیدا کردن شماره سند مذکور کار دشواری می باشد.
در انتها می توانید محکومیت به پرداخت کلیه خسارات دادرسی از جمله هزینه ی دادرسی و حق الوکاله وکیل را هم به خواسته های خود اضافه نمایید. در صورتی که مال مورد نظر ملک یا اتومبیل می باشد تقاضای استعلام ثبتی نیز مورد درخواست قرار می گیرد.

اموال غیر قابل توقیف برای مهریه

توجه داشته باشید که بعضی از اموال قابل توقیف نیست و اگر هم توقیف شود با اعتراض زوج  از توقیف آزاد می‌شود که در اصطلاح حقوقی به آنها مستثنیات دین گفته می‌شود که بر طبق ماده ۲۴  قانون محکومیت‌های مالی عبارت هستند از:

منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد.

اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه (زوج) و افراد تحت تکفل وی لازم است.

آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم‌ٌعلیه (زوج) و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.

کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها

وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.

تلفن مورد نیاز زوج

اگر تنها محل درآمد زوج اجاره بهایی باشد که از مورد اجاره بدست می آورد طبق تشخیص دادگاه نه مورد اجاره و نه اجاره بها قابل توقیف جهت وصول نیست. مگر اینکه مازاد بر نیاز معیشتی زوج باشد.

مهریه همواره یکی از مسائل مهم در اختلافات زوجین بوده است که بر اساس آن به اقدامات مختلفی دست می زدند. با توجه به آنکه پرداخت مهریه از طرف مرد با توجه به اموال وی صورت می گیرد، در برخی موارد فرد اقدام به انتقال اموال قبل از دادخواست مهریه یا پس از آن می کند. که نیاز به وکیل خوب برای اثبات معامله فرار از دین مهریه  دارد.

وکیل مشهد ، وکالت و مشاوره تخصصی