دعوای اثبات ازدواج دائم و موقت ، یکی از دعاوی است که در محاکم قضایی توسط یکی از زوجین احتمالی، مطرح می­شود. قبل از ارائه­ دلایل اثبات این رابطه لازم به ذکر است تا خاطر نشان کنیم که هر شخص که مدعی برحقی بر دیگری است، باید ادعای خود را ثابت نماید و در این مورد نیز، زن یا مرد مدعی اثبات زوجیت نیز وظیفه دارند که این امر را ثابت نمایند.

این اصل بر مبنای روایات متعدد معصومین بالأخص روایت “البینه علی مدعی و الیمین علی انکر” است که موادی در قوانین ما از جمله­ ماده­ی ۱۲۵۷ قانون مدنی و ماده­ی ۱۹۷ قانون آیین­دادرسی مدنی بر مبنای همین روایت بنا نهاده شده­اند. در واقع زن یا مرد مدعی این ادعا نیز موظف­اند آن را اثبات نمایند.

پیش از بررسی ادله­ اثبات، بیان این موضوع خالی از فایده نیست که برای اثبات رابطه­ زوجیت توسط گواهان، شهادت شکل­ گیری این رابطه کفایت خواهد کرد و نیازی به متعلق اثبات نیست.

دلایل اثبات زوجیت

از دلایل اثبات رابطه­ زوجیت، می­توان به اقرار، ارائه ی سند، شهادت و قسم منکر اشاره کرد که در ادامه به هر یک به طور مختصر توسط وکیل اثبات ازدواج دائم و موقت خواهیم پرداخت؛

اقرار طزفین برای اثبات ازدواج

طبق قوانین متعدد آمره­ی ایران از جمله قانون مدنی و آیین دادرسی مدنی، اقرار از مهم­ترین دلایل اثبات دعاوی در حقوق ایران برشمرده می­شود که در اثبات زوجیت نیز می­توان این دلیل را از متقن­ترین دلایل به حساب آورد. در واقع اقراری که در شرایط صحت آن که در قانون مدنی و آیین دادرسی مدنی رخ می­دهد و حکم دادگاه نیز بر این مبنا واقع می­شود، قابل تجدیدنظر و فرجام­ خواهی نخواهد بود و معتبر است. اقرار برای اثبات رابطه­ی زوجیت نیز مانند دیگر موارد اقرار، خصوصیت منحصر به فرد دیگری نخواهد داشت.

ارائه­ سند مکتوب

از دیگر طرق اثبات رابطه­ زوجیت، ارائه­ی سند، خواه رسمی و یا غیررسمی است. لازم به ذکر است که گرچه ارائه­ی سند غیر­رسمی نیز به اثبات این ادعا کمک نماید اما امکان اینکه اعتبار این سند به راحتی توسط طرف مقابل مورد تردید واقع شود نیز بیشتر است و به طور کلی بنا بر اقتضائات فعلی جامعه، مهم­ترین روش اثبات رابطه­ زوجیت، ارائه ی سند رسمی است.

زن و شوهر در بدو رابطه­ی زناشویی به علت ضمانت­اجرایی که قانون مجازات اسلامی در نظر گرفته است، موظف­اند پیوند خود را طبق سندی رسمی در دفترخانه­های مربوطه به ثبت برسانند. این سند که در قالب قباله­ی نکاحیه تنظیم خواهد، در صورتی که مورد ادعای جعل واقع نشود، دلیلی مهم برای اثبات ادعای زوجیت محسوب می­شود.

گرچه الزام قانونی برای ثبت ازدواج بر مبنای ماده­ی ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی وجود دارد اما این الزامات صرفا از جنبه­های کیفری مورد توجه واقع شده است و ضمانت اجرای مدنی بر آن مترتب نیست. به بیانی دیگر شرط ثبت ازدواج در دفترخانه از شروط صحت ازدواج به حساب نمی ­آید و ازدواجی که طبق این فرایند رخ نداده باشد نیز صحیح است.

اثبات ازدواج موقت

ازدواج موقت در موادی از قانون مدنی و ماده ی ۲۱ قانون خانواده به رسمیت شناخته شده است که دارای سه شرط اساسی است. شرط نخست تعیین مدت، خواه کوتاه یا طولانی برای این عقد است و عدم رعایت این شرط و تعیین نکردن مدت برای نکاح متعه، نه تنها این نکاح را باطل خواهد کرد بلکه در مواردی ممکن است موجب دائم تلقی شدن این عقد نیز بشود.

خواندن صیغه ی عقد، دومین شرط اساسی صحت این عقد است که در خصوص الزام بر عربی یا فارسی خواندن صیغه، بین علمای حقوق و فقه اختلاف نظر وجود دارد.

تعیین مهریه، آخرین و یکی دیگر از شروط اساسی عقد نکاح متعه است. تاکید بر اساسی این شرط بدان جهت است که در صورت تعیین نشدن مهریه در حین عقد، این عقد باطل به حساب خواهد آمد.

با وجود تمامی این سه شرط، در صورتی که نکاح توسط یکی از طرفین مورد انکار واقع شد طرف مقابل که حسب مورد زوج یا زوجه است میتواند با مراجعه به محاکم قضایی خانواده تقاضای صور حکم برای اثبات رابطه ی زوجیت را توسط وکیل خوب خانواده نماید.

الزامی نبودن ثبت ازدواج موقت

با توجه به آنچه پیشتر بیان شد، بر خلاف عقد نکاح دائم که قانونگذار طرفین را ملزم به ثبت این عقد در دفاتر رسمی  ازدواج نموده است، این شرایط در خصوص نکاح متعه کمی متفاوت است و برای عدم ثبت این نکاح به خودی خود ضمانت اجرایی خاصی در نظر گرفته نشده است.

موارد الزامی بودن ازدواج موقت

اما در شرایطی و با توجه به متقضیات جامعه نیز می­توان در صورت درخواست یکی از طرفین، طرف دیگر را ملزم به اقدام برای ثبت نکاح متعه در دفاتر رسمی ثبت ازدواج نمود. اگر در اثر این ازدواج، زوجه باردار شود، یا شرط ضمن عقدی بر مبنای ثبت ازدواج موقت توسط یکی از طرفین ارائه شود و یا اینکه تعاقبا هردو طرف پس از عقد بر ثبت نکاح موقت توافق نمایند،

و در ادامه حسب مورد یکی از طرفین از اقدام برای ثبت نکاح سر باز زند، طرف مقابل می­تواند از مراجع قضایی دعوایی در قالب الزام به ثبت ازدواج موقت از طریق دفاتر الکترونیک خدمات قضایی مطرح نماید که در صورت ثبت، سندی رسمی دال بر اثبات نکاح موقت وجود خواهد داشت.

شهادت شهود و سوگند برای اثبات زوجیت

شاهدان عقد نکاح به عنوان بینه­ شرعیه، از دیگر دلایل اثبات زوجیت به حساب می­آیند. به بیانی دیگر، اگر در هنگام عقد نکاح، شهودی واجد شرایط حضور یافته­اند که هنگام طرح دعوا به صحت این رابطه شهادت دهند، امکان اثبات عقد نکاح وجود دارد.

اهمیت این دلیل اثبات ازدواج دائم و موقت تا حدی است که طبق قفه، درصورتی که دو مرد ادعای زوجیت زنی را داشته باشند، ادعای هرکدام از مردان که شهود بیشتری را ارائه نماید و بر این ادعا  قسم بخورد، مورد پذیرش واقع خواهد شد.

در میان ادله­ اثبات دعاوی، سوگند از ضعیف­ترین دلایل به حساب می­آید. سوگند به دو بخش سوگند مدعی و منکر تقسیم می­شود. موارد سوگند مدعی برای اثبات رابطه­ زوجیت موارد محدودی است.

در واقع بر مبنای بند ب مادهی ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، در دعاوی غیرمالی و یا آنهایی که موضوع آن مال نیست، نمی­توان قسم را جایگزین یک شاهد نمود. اما بر خلاف قسم مدعی، سوگند منکر در راستای انکار رابطه­ زوجیت، ممکن خواهد بود زیرا قاعده­”الیمین علی من انکر” در این مورد مصداق پیدا می­کند.

نقس اثباتی شیاع و معاشرت

به غیر از دلایل بیان شده­ کلاسیک، می­توان برای اثبات رابطه­ نکاح از دلایلی خاص نیز بهره جست که از جمله­ آنها شیاع و معاشرت است.

بر اساس نظر فقهای شیعه، شیاع به جز اثبات نکاح، در اثبات دعاوی ویژه مانند مالکیت مطلق، موت، وقف، نکاح و عتق نیز مورد استفاده قرار می­گیرد. این دلیل بر خلاف شایعه، علم مفیدی است و با این تصور که تمام افراد جامعه درستکار و نیک­ کردارند، مورد وثوق واقع خواهد شد و در مقابل در جامعه­ بیماری که افراد آن درگیر سانسور، تقیه و ترس هستند، کاربردی برای اثبات نخواهد داشت.

تعداد افراد قائل به شیاع در خصوص اثبات امر نکاح باید به حدی باشد که نسبت به سخن خلاف آن، شک وجود داشته باشد. معتقدین به این دلیل برای اثبات، اساس آن را علم حسی که بر مبنای مشاهدات و استماع حاصل می­شود، می­دانند. استفاضه نیز مانند شیاع است و د رواقع بر مبنای این دلیل خاص، اگر عده ای در مجلس عقد حضور نداشته باشند، می­توان با علمی خارجی به این رابطه پی برد و نکاح را از این طریق به اثبات رساند.

معاشرت و مساکنت نیز مانند شیاع بر اساس مشاهدات و استماعات اطرافیان حاصل خواهد شد. معنای لغوی معاشرت، زندگی زن و شوهر زیر یک سقف است اما مفهومی فراتر از زندگی در زیر یک سقف دارد تا بتوان از آن به عنوان دلیلی برای رابطه­ زوجیت یاد کرد.

همزیستی زن و شوهر با یکدیگر، زندگی در یک محل به مدتی که دیگر زن و شوهرها به طور عرفی با یکدیگر زندگی می نمایند، خلوت کردن با یکدیگر و صحبت­های عاشقانه می­تواند از مصادیق معاشرت و مساکنت زن و شوهر بوده و به عنوان دلیلی بر زوجیت آنها باشد.

مدارک و مراحل اثبات زوجیت

نکته بسیار مهم در دعوای اثبات زوجیت این است که چون این دعوا از اهمیت زیادی برخوردار است و از نظر حقیقی دعوی پیچیده ای محسوب می شود که نیاز به وکیل متخصص اثبات زوجیت است. این احتمال وجود دارد که تعیین تکلیف نهایی در مورد آن حتی چند سال طول بکشد و به دلیل اعتراض مکرر طرف مقابل، پرونده به دادگاه تجدید نظر استان و حتی دیوان عالی کشور فرستاده شود.

مدعی اثبات رابطه­ ی نکاح باید با همراه داشتن مدارک هویتی خود، سند نکاح و همراه داشتن هرگونه مدرک یا شواهدی دال بر وجود رابطه­ نکاح با همسرش مانند نفقه و یا مهریه­ پرداخت شده توسط همسر، زندگی در مسکنی مشترک و یا مکالماتی که بین آنها رد و بدل شده است و دلالت بر وجود رابطه ­ای بر مبنای عقد نکاح دارد، مدارک را به یکی از دفاتر خدماتی قضایی تحویل دهد و در صورت امکان می­تواند در خواست تحقیق محلی نیز بنماید.

وکیل اثبات زوجیت

درخصوص ازدواج دائم که الزام قانونی برای ثبت آن وجود دارد، موارد مشکل ­ساز کمتری بروز پیدا می­کند. بیشترین موارد چالش ­ساز در خصوص ازدواج­ موقت است که طرفین الزامی برای ثبت آن ندارند.

برای پیشگیری از بروز این مشکلات، یکی از طرفین رابطه­ زوجیت که احتمالا از عدم ثبت این عقد متضرر خواهد شد، می­تواند از طریق وکیل با مراجعه مستقیم به  دفاتر قضایی، الزام طرف مقابل به ثبت عقد را از دادگاه خواستار شود.

در خصوص سند غیررسمی نیز نکته­ قابل ذکر این است که در صورتی که این سند مورد تردید، انکار و جعل واقع نشود، می ­تواند از دلایل اثبات ازدواج دائم و موقت باشد.

 ثبت زمان مشاوره حضوری و قبول وکالت 

۰۹۱۵۵۰۰۳۴۱۷