قرار منع تعقیب یکی از قرارهای نهایی صادره در دادسرا است که قابل اعتراض در دادگاه صالح می باشد در این نوشته نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب و مسائل پیرامون آن را بیان می نماییم.

اعتراض به قرار منع تعقیب

از زمانی که فرایند رسیدگی آغاز می شود و پرونده ای در دادسرا مطرح می شود تا زمانی که تحقیقات مقدماتی پایان یابد قرارهای مختلفی از طرف مقامات قضایی صادر می گردد که بعضی از آن ها به منظور تعیین تکلیف دسترسی به متهم و بعضی دیگر برای تکمیل تحقیقات و بعضی نیز مربوط به پایان تحقیقات است، به صورت خلاصه قرارهایی که بعد از اتمام تحقیقات مقدماتی صادر می گردد (قرار نهایی) نامیده می شوند. قانون آیین دادرسی کیفری قرار را تعریف نکرده است لیکن قانون گذار در ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی به تعریف ضمنی قرار پرداخته است.

همان طور که مستحضر هستید تصمیماتی که دادگاه در پی رسیدگی به یک اختلاف اتخاذ می کند، انواع مختلفی دارد مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، آراء صادر شده از دادگاه ها را می توان به دو دسته کلی احکام و قرارها تقسیم نمود که با یکدیگر متفاوت هستند و بالطبع آثار متفاوتی نیز دارند.

واژه قرار در قانون تعریف نشده است البته قانون گذار در ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف حکم گفته است چنانچه رأی دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت، قرار نامیده می شود بنابراین باید گفت قرار دادگاه به رأیی گفته می شود که یک یا دو شرط مزبور را نداشته باشد.

قرار های نهایی و مقدماتی

حال که با انواع رای دادگاه به طور مختصر آشنا شدید و دانستید که رای دادگاه اعم از حکم و قرار است لازم است به بررسی انواع قرار بپردازیم قرار ها به ۲ دسته کلی مقدماتی و نهایی به شرح ذیل تقسیم می شوند:

• قرار های مقدماتی: قرارهایی هستند که برای رسیدگی به دلایل اصحاب دعوی و آماده کردن مقدمات صدور حکم صادر می شوند این قرارها را قرار اعدادی نیز می نامند ( قرار ارجاع به کارشناسی ، قرار بررسی اصالت سند و . . . از قبیل قرار های مقدماتی هستند. )
• قرار های نهایی: قرار های هستند که موجب پایان یافتن انجام تحقیقات مقدماتی شده و منجر به بایگانی شدن پرونده یا ارسال آن به دادگاه می شود قرار منع تعقیب در زمره قرار هایی نهایی است. در واقع قرار نهایی به قرارهایی گفته می‌شود که در مورد وقوع جرم، دلایل آن و توجه اتهام به متهم اظهار نظر می‌کند و به نوعی موجب خروج دعوا از چرخه رسیدگی یا انتقال از یک مرحله به مرحله دیگر می‌شود.

باید توجه داشت از آن جایی که قانون گذار تعریف دقیق و مشخصی از قرار نهایی ارایه نداده است، در این موضوع که قرارهای نهایی شامل کدام یک از قرارها می‌شود اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای تنها قرار منع تعقیب، جلب به دادرسی و موقوفی تعقیب را قرار نهایی می‌دانند و برخی دیگر علاوه بر موارد فوق، قرار عدم صلاحیت را نیز به عنوان قرار نهایی بر شمرده‌اند.

همان طور که گفته شد قرارهای نهایی که در دادسرا صادر می شوند متفاوتند برای مثال اگر بازپرس قرار جلب به دادرسی صادر کرده باشد، به این معناست که متهم پرونده، از نظر دادسرا مجرم است و پرونده برای صدور رای به دادگاه فرستاده می شود. حال اگر قرار نهایی صادر شده در دادسرا قراری مثل قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب باشد، به این معناست که رسیدگی متوقف شده است و پرونده بایگانی می شود در ادامه از بین قرار های نهایی به بررسی قرار منع تعقیب می پردازیم.

قرار منع تعقیب در چه مواردی صادر می گردد.

این قرار است اظهار نظر ماهوی و صریح مرجع تحقیق مبنی بر کافی نبودن دلایل اثبات اتهام متهم است و در مواردی صادر می گردد که:

• رفتار ارتکابی جرم نباشد.
• رفتار ارتکابی جرم است اما دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد.

این است که ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری اعلام می دارد: «بازپرس … در صورت جرم نبودن عمل ارتکابی و یا فقدان ادله کافی برای انتصاب جرم به متهم قرار منع تعقیب صادر و پرونده را فوری نزد دادستان ارسال میکند.»

منظور از «جرم نبودن عمل ارتکابی» اعم از این است که عمل منتسب به متهم در هیچ یک از قوانین جرم شناخته نشده باشد، مانند عدم حضور فروشنده در روز مقرر در دفتر اسناد رسمی برای تنظیم سند انتقال مورد معامله، یا اینکه عمل مزبور جرم بوده ولی در پرونده‌ی تحت رسیدگی، ارتکاب نیافته باشد، مانند اتهام آدم‌ربایی در فرضی که معلوم شود بزه‌دیده ادعایی بالغ و عاقل بوده و با آگاهی و آزادی اراده، همراه متهم رفته باشد. علاوه بر این دو فرض، فرض سوم صدور قرار منع تعقیب جایی است که دلیل کافی در انتساب جرم به متهم وجود نداشته باشد، وکیل قتل مشهد مانند موردی که پس از طرح شکایت قتل عمدی علیه شخصی معین، تحقیقات نشان دهد که قتل واقع شده اما متهم مرتکب این قتل نگردیده است.

مهلت اعتراض به قرار منع تعقیب

طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری از جمله قرارهای بازپرس که قابل اعتراض هستند، منع تعقیب می باشد که مهلت اعتراض به منع تعقیب صادر شده از دادسرا برای اشخاص مقیم ایران ده روز و برای افراد خارج از کشور یک ماه از تاریخ ابلاغ دادنامه است است. اعتراض به منع تعقیب در دادگاه صالح به رسیدگی به جرم انجام می شود، یعنی در دادگاهی که جرم ارتکابی در صلاحیت آن می باشد.

برای ثبت اعتراض قرار منع تعقیب به کجا باید برویم؟

با توجه به الکترونیکی شدن خدمات قضایی، و اینکه اکثر موارد مربوط به امور قضایی از طریق دفاتر خدمات قضایی انجام می شود برای ثبت اعتراض به منع تعقیب نیز بایستی به آدرس دفتر خدمات قضایی مراجعه نمود در صورت داشتن وکیل کیفری، نیازی به حضور متهم یا موکل نیست.

نمونه اعتراض به قرار منع تعقیب

ریاست محترم شعبه …. دادسرای عمومی و انقلاب …

باسلام و احترام به استحضارمی رساند عطف به کلاسه …. اینجانب ….. وکیل شاکی دعوی …. علیه آقایان/خانم ها …….. مبنی به  …. نسبت به صدورقرارمنع تعقیب صادره از آن شعبه محترم که در مورخ ……….به موکل……….. /اینجانب ………. ابلاغ گردیده است در فرجه قانونی ۱۰ روز بس از ابلاغ بنا به جهات ودلایل ذیل اعتراض ودرخواست ارسال پرونده به مراجع ذی صلاح دادگاههای عمومی و انقلاب دادگستری…… جهت رسیدگی به اعتراض و نقض منع تعقیب با استماع مدافعات لایحه اعتراض مورد استدعاست.

تصمیم دادگاه در مورد اعتراض به قرار

اعتراض به قرار منع تعقیب در دادگاه صالح به رسیدگی به جرم انجام می شود. طبق ماده ۲۷۴ قانون ایین دادرسی کیفری، دادگاه در صورتی که اعتراض شاکی به قرار منع تعقیب و موقوفی تعقیب را موجه بداند، می تواند قرار جلب به دادرسی را صادر نماید و پرونده مجددا به دادسرا اعاده می شود تا اقدامات و تحقیقات لازم را تکمیل و انجام دهند و در غیر این صورت قرار را تایید می کند که نظر دادگاه قطعی و غیر قابل اعتراض است.