نحله و اجرت المثل و تفاوت آنها : مطابق با وظایفی که زوجین در قبال یکدیگر دارند ، زن مکلف است که از شوهر تمکین عام و خاص کند. اما یکسری کارها وظیفه شرعی و قانونی زوجه نیست. اگر چه در عرف جامعه ایرانی زنان مشغول به رسیدگی به فرزندان و امور منزل می شوند ؛ با اینحال زوجه می تواند از زوج (شوهر) دستمزد این دست امور را که قانونا بر عهده وی نیست مطالبه کند.

چنانچه توافقی بین زوجین در خصوص مبلغ آن نباشد ، زن می تواند با دادن دادخواست مطالبه نحله اجرت المثل ایام زوجیت به طرفیت شوهر تقاضای مطالبه اجرت المثل با جلب نظر کارشناسی کند. اموری از قبیل آشپزی، نگهداری از فرزندان، شستن ظروف و لباس ها و… از جمله کارهایی است که امکان درخواست اجرت المثل آنها برای زن وجود دارد.

شرایط لازم برای مطالبه اجرت المثل و نحله

تعلق نحله مثل تعلق اجرت المثل مشروط به تقاضای مرد برای طلاق است و این تقاضا از جانب مرد نباید ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی باشد.

دریافت اجرت المثل در صورتی ممکن است که انجام اموری که در بالا ذکر شد ، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع توسط زوجه انجام شده باشد ؛ بدین معنا که اثبات گردد زن قصد فعالیت رایگان نداشته است.

اگر به هر دلیلی امکان تعیین اجرت المثل نباشد (مثل این که زن قصد تبرع و فعالیت رایگان داشته) نوبت به نحله می رسد و نسبت به تعیین نحله اقدام می شود. بنابراین نمی توان هم اجرت المثل گرفت و هم درخواست پرداخت نحله کرد.

نکته ای که در تفاوت میان نحله و اجرت المثل حائز اهمیت است این است که در تعیین نحله بر خلاف اجرت المثل نیازی به کارشناسی نیست و مبلغ را قاضی دادگاه با توجه به سنوات زندگی مشترک و کارهایی که زوجه انجام داده است و خصوصا تمکن و وسع مرد تعیین می کند.

آیا مطالبه نحله و اجرت المثل منوط به طلاق است؟

اگرچه در گذشته مطالبه حق الزحمه و نحله «پس از طلاق» پیش بینی شده بود ، لذا از آن جا که این قاعده ، علاوه بر این که مبنای صحیح حقوقی نداشت ، مشکلاتی برای زن ایجاد می کرد و قابل انتقاد می نمود ، برای حل مشکل ، نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام استفسار شد و مجمع به موجب «قانون تفسیر تبصره های ۳ و ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۱۳۷۱»،  مقرر نمود :

منظور از کلمه پس از طلاق ، در ابتدای تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب سال ۱۳۷۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام ، پس از احراز عدم امکان سازش توسط دادگاه است. بنابراین زوجه می تواند قبل از وقوع طلاق حق الزحمه کارهایی را که شرعا به عهده آن ها نبوده و به دستور شوهر و با قصد دریافت حق الزحمه انجام داده با تعیین مبلغی به عنوان نحله از دادگاه بخواهد. نحله و اجرت المثل و تفاوت آنها

آیا میزان اجرت المثل برای همه یکسان است؟

در پاسخ به این سوال باید گفت ؛ تحصیلات زوجه ، وضعیت اشتغال ، تعداد فرزندان ، محل زندگی ، امکانات زندگی مشترک ، داشتن خادم ، نقل مکان کردن های متعدد و حتی وضع های زوج و زوجه از جمله فاکتور هایی است که در تعیین مقدار میزان اجرت المثل زن دخالت دارند.

دادگاه پس از تشکیل جلسه دادرسی و استماع اظهارات طرفین در صورت تشخیص استحقاق زوجه ، قرار ارجاع به کارشناسی صادر می کند و کارشناس با توجه به فاکتور های متعدد فوق ، اجرت المثل زن را تعیین می نماید که البته هر کدام از زوجین می توانند نسبت به مبلغ آن اعتراض کند.

عدم پرداخت اجرت المثل و امکان جلب

چنانچه رای قطعی محکومیت پرداخت اجرت المثل توسط دادگاه صادر  شده باشد و سپس اجراییه صادر شود ، زوج می بایست ظرف مدت یک ماه از آن تاریخ اقدام به پرداخت یا دادن دادخواست اعسار از پرداخت اجرت المثل نماید ؛ در غیر اینصورت به تقاضای زوجه ، دادگاه حکم جلب شوهر (زوج) را صادر می کند.

مطالبه اجرت المثل پس از فوت شوهر

از آنجایی که دیون مرتبط با مهریه و اجرت المثل زوجه از جمله دیون مالی محسوب می شود ، پس از فوت زوج می بایست از ماترک متوفی پرداخت گردد. شایان ذکر است به موجب تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی « چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت المثل باشد ، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده است و برای دادگاه نیز ثابت شود ، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می نماید. » در صورت اقامه چنین ادعایی ، لازم است ورثه متوفی در صدد اثبات آن برآیند و در صورتی که انتقال یا خریداری مال غیرمنقول بدون عوض صورت گرفته باشد ، ورثه قادر هستند آن را بابت بخشی از مهریه و اجرت المثل لحاظ نمایند.

نحوه مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت

این دعوی از سوی زوجه اقامه می شود ؛ بدین ترتیب زوجه می تواند شخصا و یا به واسطه وکیل خود با در دست داشتن شناسنامه و عقدنامه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواستی مبنی بر مطالبه اجرت المثل ثبت نماید. در ادماه نوشته نحله و اجرت المثل و تفاوت آنها نمونه دادخواست اجرت المثل را می آوریم.

نمونه دادخواست مطالبه اجرت المثل

خواهان : خانم …

خوانده :آقای …

وکیل : مشخصات وکیل یا نماینده قانونی

خواسته : مطالبه اجرت المثل زندگی مشترک از مورخ … لغایت … با جلب نظر کارشناس

با عرض سلام

احتراما اینجانب و خوانده در مورخ … بر طبق عقدنامه … در عقد نکاح دائم یکدیگر می باشیم. از مورخ … زندگی مشترک آغاز شده است و حاصل آن ۳ فرزند می باشد. با عنایت اینکه در تمام این سالها اینجانب تمامی امور منزل و بچه داری را بدون قصد تبرع و با دستور شوهر انجام  داده ام. تقاضای محکومیت خوانده با جلب نظر کارشناس به پرداخت اجرت المثل زندگی مشترک از مورخ … الی مورخ … مورد استدعا است.